Kruszyna pospolita ma typowo krzaczasty, najczęściej jajowaty pokrój i dorasta do wysokości do 5-7 m. Jej cienkie, delikatne, kruche pędy są pokryte brązowo-brunatną i owłosioną za młodu, z czasem szarzejącą korą, pokrytą jasnymi plamkami przetchlinek. Młode pędy nieprzyjemnie pachną zgnilizną. Ogonkowe, skrętolegle ułożone na pędach liście kruszyny są szerokoeliptyczne lub odwrotnie jajowate, całobrzegie, z 8-9 parami owłosionych delikatnie nerwów, odchodzących łukowato od nerwu głównego. Liście osiągają długość 3-7 cm. Blaszki liściowe ciemnozielone, błyszczące na wierzchniej stronie, na spodniej jaśniejsze, matowe. Jesienią przebarwiają się na kolor jasnożółty. Pąki bez łusek, owłosione brązowo. Ma drobne, niepozorne, 5-krotne, obupłciowe, przedprątne kwiaty, barwy zielonkawobiałej. Owoce są początkowo zielone, potem w trakcie dojrzewania czerwienieją, aby w końcowej fazie dojrzałości przybrać barwę ciemnofioletową, do niemalże czarnej. Najlepiej rośnie na glebach świeżych i wilgotnych o odczynie kwaśnym, ale spotykana jest też na glebach o różnym odczynie od pH 3,5 do 8,0 i mniejszej wilgotności. Roślina niewybredna w stosunku do nasłonecznienia, doskonale rośnie zarówno na pełnym słońcu jak i w głębokim cieniu. Jest roślina mrozoodporną. Owoc, a szczególności kora kruszyny w odpowiednich dawkach stanowi leczniczy surowiec zielarski. Wchodzi w skład wielu mieszanek ziołowych. Kruszyna pospolita może być wykorzystywana jako roślina ozdobna. Szczególnie polecana jest w ogrodach i parkach o charakterze naturalistycznym i leśnym. Może być sadzona w grupach roślinnych wraz z bylinami i większymi drzewami.
